Ma Văn Kháng

Ma Văn Kháng (sinh ngày 1/12/1936), tên thật Đinh Trọng Đoàn, là một nhà văn nổi bật của nền văn học đương đại Việt Nam nửa sau thế kỷ XX, đặc biệt từ khi bắt đầu thời kỳ Đổi mới. Các tác phẩm của ông đã đạt được nhiều giải thưởng văn học và được đông đảo công chúng biết đến.

Ma Văn Kháng sinh tại làng Kim Liên, Đống Đa, Hà Nội, tuy nhiên ông đã lên miền núi từ năm 18 tuổi và sống hơn 25 năm trên vùng cao. Ông theo học tại trường Thiếu nhi Việt Nam, rồi chuyển sang Đội thiếu nhi nghệ thuật của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước. Sau đó ông được nhận vào trường Thiếu sinh quân Việt Nam, rồi đi học trường Trung cấp Sư phạm tại Khu học xá Nam Ninh ở Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp, ông trở thành giáo viên cấp hai, giảng dạy môn Văn học và là hiệu trưởng trường cấp 3 thị xã Lao Cai nay là tỉnh Lào Cai. Từ năm 1962 đến năm 1964 ông đã học tập và tốt nghiệp tại Đại học sư phạm Hà Nội, sau đấy lại trở về Lào Cai dạy học và viết truyện ngắn.

Từ cuối năm 1976 ông chuyển về công tác tại Hà Nội, đã từng là Tổng biên tập, Phó Giám đốc Nhà xuất bản Lao động. Từ tháng 3 năm 1995 ông là Tổng biên tập tạp chí Văn học nước ngoài của Hội Nhà văn Việt Nam.

Bút danh Ma Văn Kháng không phải là một cái tên ngẫu nhiên được chọn để nghe giống tiếng miền núi. Cái tên này được Ma Văn Kháng đặt theo ân tình với ông Ma Văn Nho, Phó Chủ tịch huyện Bảo Thắng trên Tây Bắc, người đã lặn lội tìm thầy thuốc chữa khỏi bệnh cho nhà văn khi ông bị sốt rét ác tính và sau đó trở thành anh em kết nghĩa với ông. Điều thú vị là ông Ma Văn Nho là người Kinh, quê ở Yên Bái, chứ cũng không phải là người dân tộc thiểu số.

Những tác phẩm của ông thể hiện rõ sự ảnh hưởng của trải nghiệm này. Đặc biệt, những tác phẩm của ông từ đầu năm 1974 đã được công chúng văn học rất chú ý bởi những câu chuyện viết về cuộc sống và con người ở vùng cao Tây Bắc.

Ông đã sáng tác hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, phần lớn lấy cảm hứng từ sử thi và thế sự đời tư. Tác phảm đầu tiên của ông là truyện ngắn Phố cụt, được đăng trên báo Văn học, tiền thân của báo Văn Nghệ. Tác phẩm mới nhất và theo dự kiến cũng là tác phẩm cuối cùng của ông được xuất bản vào tháng 9 năm 2017, chính là tiểu thuyết Chim én liệng trời cao.

Ông nhận Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1998, Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật năm 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật năm 2012 cho các tác phẩm Truyện ngắn chọn lọc, Mưa mùa hạ, Côi cút giữa cảnh đời, Gặp gỡ ở La Pan Tẩn. Ngoài ra, ông còn được nhận các giải thưởng:  Giải thưởng loại B của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1986 cho quyển tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vườn; Giải thưởng của Hội đồng văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam 1995 cho tập truyện ngắn Trăng soi sân nhỏ.