Cõi Tô châu có nhà họ Lương, Lương tướng công tên chữ Ấn Ba, làm quan tại triều đến chức Bình chương (Tể tướng); vợ là Diêu thị, chị ruột của Diêu công hiện là Đô ngự sử tại triều. Hai ông bà hạ sinh được một trai, đặt tên Phương Châu, tự Diệc Thương. Được 20 tuổi, Lương sinh diện mạo khôi ngô, tài ba xuất chúng; sinh xin phép mẹ đi du học bên quê ngoại ở Tràng châu. Phu nhân cho và dặn nhân tiện đi mừng sinh nhật của Diêu phu nhân, mợ dâu Lương sinh. Trong lễ sinh nhật, đêm đến Lương sinh ra vườn dạo trăng, tình cờ gặp hai mỹ nhân đang chơi cờ, nhan sắc lộng lẫy; sinh để ý Hoa tiên truyện Nguyễn Huy Tự quyến luyến cô mặc xiêm trắng là nàng Dương Giao Tiên, con quan Dương tham đô, em ruột Diêu phu nhân. Sinh dò la thăm hỏi, rồi mua một căn nhà ở cạnh Dương phủ, cho sửa sang dọn về ở đó, để hòng tiện bề lân la. Thừa ưa Dương tướng lại là bạn thân của Lương công, thành thử việc vãng lai thù tạc giữa Dương công và Lương sinh cũng được dễ dàng mau lẹ. Dường như trời cũng chiều người, một mặt Dương công mến tài Lương sinh, quyết tâm kén càng làm rể; một mặt, nhờ khéo mua lòng Vân Hương, Bích Nguyệt, Lương sinh nhờ sức hai đứa nó giúp tay trong, nên chi trước khi được Dương công ngỏ lời hứa gả con cho, Lương sinh đã có dịp gặp Giao Tiên, cùng nhau làm lễ dưới trăng, hẹn non thề biển.

Chợt Lương phu nhân sai người sang rước Lương sinh về. Đến nhà Sinh chưa kịp nói chi về việc đính hôn của mình thì phu nhân cho hay rằng ông bà đã đính hôn Sinh cùng Lưu Ngọc Khang, con gái Lư Lại bộ. Cái tin sét đánh ấy làm cho Lương sinh lỡ khóc lỡ cười !

Bên kia, Diêu sinh trong dịp đi mừng sinh nhât Dương công, cho ông hay việc đính hôn của Lương sinh với Lưu tiểu thư. Một trận thống khổ cho Giao Tiên, khi tin ấy lọt đến tai nàng. Dương công thăng chức về kinh, kế lại vâng chiếu ra biên quan ngăn giặc Hồ. Gia quyến ông tạm náu nương nơi nhà Tiền Hàn lâm, em họ Dương phu nhân.

Lương sinh trở qua Tràng châu, tìm nơi vườn cũ, thì hỡi ôi! cầu đá rêu phong, lối thơm tuyết phủ, người quen còn biết về đâu ? Vì quá si tình, Sinh đã toan bỏ phế cả việc sách đèn khoa cử. Diêu sinh khéo lời khuyên giải, Lương sinh cũng nguôi dần.

Tại kinh, Giao Tiên được tin cha bị giặc Hồ vây, nỗi khổ vì tình lại tăng thêm nỗi đau vì hiếu. Lương sinh và Diêu sinh đồng xuống kinh ứng cử, cả hai đều trúng tuyển, kẻ Thám hoa người Hoàng giáp. Diêu bổ đi ngoài cõi, Lương thì vào Hàn lâm. Thừa ưa chốn trọ của Lương lại liền tường với Tiền nha. Một đêm kia, lúc dạo trăng sau vườn, Lương sinh tình cờ gặp Giao Tiên, đôi bên mừng mừng tủi tủi, hết câu hờn rỗi, đến chuyện nhớ mong. Hôm sau, Lương sinh dâng biểu xin ra giải vây cho Dương tướng. Chẳng ngờ ra đến biên thùy, Sinh lầm kế phục binh, bị khổn ngoài ấy. Tin đồn về rằng Sinh đã liều mình trong quân rồi. Giao Tiên nghe tin dữ toan tự tử, nhờ Vân Hương khéo can gián nên tạm thôi. Bên nhà Lưu công nghe tin Lương sinh tử tiết, Lưu phu nhân định đem Lưu Ngọc Khanh gả ép nơi khác; nàng một mực không vâng lời, nhân đêm trốn ra sông tự vẫn. Thời may, thuyền Long Đề học về kinh vừa đến ngang đó, vớt được nàng, và sau khi hỏi rõ nguyên do, nhận nàng làm dưỡng nữ.

Diêu sinh theo đại quân phá giặc; hay tin Lương sinh còn sống cả mừng. Cùng thông tin nhau, dùng mưu nội ứng ngoại hiệp, giáp công phá vỡ địch quân, luôn dịp giải vây cho Dương tướng; thắng trận ban sư.

Ngoài việc thưởng công phong tước, Lương sinh lại được vua tứ hôn cho. Liền sau đó, thuyền Long Đề học đến kinh, ông đem việc Lưu ngọc Khanh tâu lên vua; vua tứ hôn luôn Ngọc Khanh cho Hoa tiên truyện Nguyễn Huy Tự Lương sinh, đồng bậc với Giao tiên. Nghĩ công trước của Bích Nguyệt, Vân hương, Lương sinh thâu nạp hai nàng làm tiểu tinh.